‘E hòmber ku a bira kachó‘

Beschrijving

Vormen van theater maken

Het stuk ‘E hòmber ku a bira un kachó’ heeft twee bijzondere vormen van theatermaken, namelijk de vorm van straattheater en qua inhoud het absurdisme als genre. Straattoneel kwam in de jaren ‘80 voor op Curaçao. Gibi Basilio (theatermaker, schrijver en docent drama) maakte o.a. straattheater voorstellingen. Helaas werd zijn theatergroep Foro verboden om het theaterstuk ‘Bo ta bai vota?’ te spelen op straat. Om de achtergrond en ontwikkeling van deze vorm van theatermaken te begrijpen volgt hier onder enige informatie.

Straattoneel

Vermoedelijk is straattoneel de oudste vorm van theatermaken. Het gaat terug naar het 14de-eeuwse/ middeleeuwse wagenspel. In die tijd werd vermaak gebracht door middel van mimespelers en jongleurs, variététheaters, muziektheater. Straat-optreden is een fenomeen dat zich wereldwijd heeft verspreid. Soms vind je talentvolle musici of beeldende acts op festivals. In veel grote steden vind je straattheaterfestivals of pleinen speciaal afgebakend waar straatacts plaatsvinden. Straattheater stelt mensen in staat die misschien nooit naar traditioneel theater zijn gegaan toch van theater te genieten. Het straattheaterpubliek bestaat uit iedereen die wil kijken en de meeste optredens zijn gratis, of achteraf gaat een van de acteurs met de pet rond langs de toeschouwers. Beroemd zijn de artiesten die hun carrière als straattheaterartiesten zijn begonnen, zoals Robin Williams, David Bowie, Jewel en Harry Anderson. In Peru werd interactief straattheater gebruikt om het bewustzijn te vergroten over de vele misvattingen van de gezinsplanning en het gebruik van anticonceptiva. In Zuid-Afrika werd interactief straattheater gebruikt om het bewustzijn te vergroten over gezondheidsoorzaken zoals AIDS of HIV en hoe bepaald gedrag de toename van het virus bevorderen.

Absurd theater

Het theaterstuk ‘E hòmber ku a bira kachó’ werd voor het eerst gepubliceerd in 1957. Een stuk dat sociale onrechtvaardigheid aan de kaak stelt, met name de ontmenselijking van het menselijk wezen om een waardig bestaan te kunnen leven. In 1956, te midden van een klimaat van politiek geweld en onderdrukking in Argentinië, sloot Osvaldo Dragún zich aan bij de onafhankelijke theatergroep Fray Mocho en schreef zijn ‘Historias para ser contadas’ (verhalen om verteld te worden). Het verhaal van de man die een hond werd, maakte deel uit van deze verzameling korte werken. Alle verhalen en stukken van Osvaldo Dragún, hebben ontmenselijking als belangrijkste thema.

Toneelschrijver Osvaldo Dragún

 Osvaldo Dragún werd geboren in 1929 in San Salvador “Entre Rios” op het platteland van Argentinië in een Joodse familie. Zijn vader was paardentrainer en was trots op zijn werk. Toen stortte de Argentijnse economie in, en moest de familie naar de stad te verhuizen, waar de vader van Osvaldo zich moest vernederen en alleen maar slecht betaalde baantjes kon vinden, zodat het gezin kon overleven. Osvaldo kreeg toen al een besef van het onrecht in de wereld. Hij wilde rechten studeren, maar raakte gehecht aan het theater en de overtuigingskracht van toneelstukken op mensen. Dragún werd toen toneelschrijver en wijdde zijn leven aan het theater om sociale kwesties te belichten en het publiek met het absurde onrecht van de Argentijnse samenleving te confronteren. Met slechts vier acteurs en een extreem klein budget wist hij een inspirerende band met de Argentijnse publiek op te bouwen met zijn straatoptredens en later in het theater.
Osvaldo Dragún behaalde internationale successen met zijn thema’s die heel universeel bleken te zijn en wereldwijd mensen aanspraken.

Verhaallijn van de voorstelling

Het verhaal van de man die een hond werd, gaat over een naamloze man die op zoek gaat naar werk. Een eenvoudig individu dat, na mislukte pogingen om een baan te krijgen besluit hij, wanhopig geworden, om welk baantje dan ook te accepteren. Hem wordt een baan beloofd. Maar er wordt verteld dat de baan alleen beschikbaar is als iemand zich terugtrekt, sterft of met pensioen gaat. Dan sterft de oorspronkelijke waakhond, die na jaren van hard werken aan de ouderdom is overleden. Dus nu is er een baan beschikbaar. De man moet de plaats van de waakhond innemen. De baas laat hem zien hoe hij zich moet aanpassen en leert hem om te blaffen en te grommen. Omdat de man geen andere baan kan vinden, verandert hij steeds meer in een hond, eet hij hondenvoer en toont hij zijn vrouw genegenheid door haar te likken en zachtjes te bijten. Uiteindelijk raakt de vrouw zwanger, maar ze vreest dat haar baby een hond is. Het laatste wat we van de mens zien is dat hij het gedrag van de hond volledig heeft overgenomen en op alle vier de poten loopt en blaft. Iedereen behandelt hem als een hond omdat hij voor zichzelf en voor de maatschappij de waakhond is.

Stukkeuze van de maker Milushka Birge

Drie jaar geleden is Milushka Birge gevraagd om deel te nemen aan het Kaya Kaya straatfestival in Otrobanda met theater. Na een periode van onderzoek door interview en ontmoetingen met buurtbewoners kreeg Milushka voldoende materiaal om aan de slag te gaan met het schrijven van het stuk. Zo schiep ze een klein deel van een straat om tot een buurtwinkel met ernaast een jaloerse en roddelende buurvrouw, ondeugende domino spelende jonge drugsdealers op de hoek van de straat en een tot over de oren verliefde hoerenloper die veel cadeaus voor de dame meebracht. Markante figuren uit de Ferdinand- en Willemstraat, twee beruchte straten waar het festival plaatsvond, werden nagespeeld. Een behoorlijke heftige periode waar prostitutie en drugs de overhand hadden in die straten.
Drie jaar later in 2022, na de uitbraak van Covid-19 werd het festival weer georganiseerd en kwam Milushka Birge met ‘De man die een hond werd’.

Milushka liep sinds haar studie aan de Hogeschool voor de Kunsten te Utrecht met dit stuk in haar hoofd. Dit stuk ‘De man die een hond werd’ sprak haar aan vanwege het thema ontmenselijking en het verliezen van je identiteit. ‘Ik heb het stuk altijd bewaard,’ zegt ze ‘ omdat het me altijd herinnert aan wat mensen elkaar kunnen aandoen.’ Nu hier op Curaçao, 32 jaar later, ziet ze dat de sociale omstandigheden zo verslechterd zijn dat het stuk steeds meer een realiteit begint te worden, en steeds minder absurd. Milushka vindt het maar goed dat dit theaterstuk de mensheid een spiegel voorhoudt, want anders vergeten we wie we zijn. De functie van theater wordt hiermee weer eens duidelijk gemaakt.